4 elementen die helpen effectiever om te gaan met pesten

Naast het leren van schoolvaardigheden heb je als leerkracht ook de verantwoordelijkheid om een fijne groep te creëren. Dat betekent ook dat je pesten moet kunnen herkennen en aanpakken of, liever nog, voorkomen. Dit blijkt in de praktijk vaak een uitdaging.

Het goede nieuws is dat je de vaardigheden die je helpen een groep zo goed mogelijk te begeleiden, kunt ontwikkelen.

In mijn onderzoek heb ik een literatuurstudie gedaan naar de rol die leerkrachten innemen bij het tegengaan van pesten. Het blijkt dat er een aantal ingrediënten is dat de kans op effectief ingrijpen vergroot. Vier elementen zijn direct van invloed op je gedrag.

1. Kennis

‘Wat is pesten?’, ‘Welke vormen kan het aannemen?’, ‘Hoe herken ik signalen van gepeste leerlingen?’ Zowel in je opleiding, in bijscholing, of tijdens een training kunnen deze vragen aan bod komen. Weet je voldoende van pesten? Weet je ook voldoende over theorieën over het bijsturen van groepsprocessen? Wat zijn signalen om pestgedrag te (h)erkennen? Ben je bekend met het anti-pestprogramma of protocol op jouw school, en kun je dit toepassen? Hoe meer van deze vragen je kunt beantwoorden, hoe beter je op de hoogte bent. Deze kennis is vaak gerelateerd aan effectief ingrijpen bij pesten.

2. Houding

Door je bewust te worden van jouw houding ten aanzien van pesten, en de mate waarin je als leerkracht pesten serieus neemt of empathie voelt voor een kind dat slachtoffer is van pesten, vergroot je de kans op effectief ingrijpen. Natuurlijk zijn alle leerkrachten tegen pesten, maar sommige leerkrachten laten dit veel duidelijker merken dan andere. Onderzoek of je pesten bijvoorbeeld altijd even serieus neemt als je het ziet gebeuren, of als een leerling naar je toekomt en het benoemt. Betrek je hier ook weleens de groep bij, zodat zij ook kunnen bijdragen aan de oplossing?

3. Zelfvertrouwen

Hoe zelfverzekerd ben je bij het tegengaan van pesten? Het derde cruciale element is zelfvertrouwen in je eigen handelen. Heb je het gevoel dat je de juiste vaardigheden en tools hebt om in te grijpen in een pestsituatie, of om pesten te voorkomen? Wanneer je als leerkracht veel vertrouwen hebt in je eigen kunnen, is de kans groter dat je actie onderneemt. Ook blijkt dat je eerder om steun bij collega’s vraagt als dat nodig is.

4. Steun van collega’s

Steun van collega’s en van de leidinggevende of schooldirectie vormt het vierde ingrediënt dat van invloed is op jouw ingrijpen. Staat het hele team achter het anti-pestprogramma of de aanpak die is opgesteld? Kun je altijd overleggen, voel je je gesteund wanneer je om hulp vraagt, of bij een moeilijk gesprek met ouders? Hoe meer je het gevoel hebt dat jij gesteund wordt in jouw werk, hoe effectiever je bent om pesten tegen te gaan.

Hoe staan wij er voor?

In een pestsituatie zal je waarschijnlijk handelen op basis van ervaring en niet nadenken over bovengenoemde ingrediënten. Maar misschien kun je na zo’n incident eens stilstaan bij de vraag “Zijn bij mij, en op mijn school, alle voorwaarden aanwezig om pesten aan te pakken?” En indien dit nog niet zo is, hoe kun je deze voorwaarden creëren?

Omdat pesten onderdeel is van een groepsproces, is er vaak ook niet één juiste methode of aanpak. Elke groep is anders. De leerkracht is degene die het proces kan beïnvloeden.

Wanneer bovengenoemde elementen allemaal positief aanwezig zijn, is de kans groter dat je effectief zult ingrijpen. Dit draagt bij aan minder pestgedrag en een fijnere sfeer in de klas. En dat komt de groep, maar ook zeker de leerkracht ten goede!

Praktische tips voor leerkrachten om effectiever in te grijpen bij pestsituaties

1. Vergroot je kennis over pesten, de vormen pesten en hun signalen, en het anti-pestprogramma of protocol dat wordt gehanteerd op jouw school.
2. Neem pesten altijd serieus, zowel bij het opmerken van een pestsituatie als bij een kind dat zelf aankaart dat het wordt gepest. Zo ben je er eerder bij en kun je vaak erger voorkomen. Ook geef je het signaal af aan de groep dat pesten onwenselijk is.
3. Bespreek de aanpak van pesten met collega’s: hoe doen anderen het, waar lopen zij tegenaan? Misschien kun je samen een training of workshop organiseren over het herkennen of aanpakken van pesten, of het hanteren van het anti-pestprogramma of protocol. Dit draagt bij aan je zelfvertrouwen en aan steun van collega’s.