De meerderheid van de leerlingen (po & vo) voelt zich veilig voelt op school, maar toch zijn de pestcijfers gestegen ...
Uit de veiligheidsmonitor 2021-2022 blijkt dat de meerderheid van de leerlingen en het personeel in het primair en voortgezet onderwijs zich veilig voelt op school. Tegelijkertijd zien we ook een toename in het aantal leerlingen dat aangeeft wel eens gepest te worden op of rond school.
Uit de monitor blijkt dat de meerderheid van de leerlingen en het personeel in het primair en voortgezet onderwijs zich (heel) veilig voelt op school. Exact gaat het om 97% van de leerlingen in po en vo, 96% van het po-personeel en 95% van het vo-personeel.
Wel blijft de urgentie aanwezig om pesten tegen te gaan. Ook de kwetsbare positie van de lhbt-leerling op school vraagt om extra oplettendheid en inzet. Daarnaast blijkt uit de monitor dat de meldingsbereidheid van pesten en geweldsincidenten omhoog moet. De rapportage benadrukt eveneens het belang van goede opvolging van en nazorg na het melden van incidenten.
Naast de hoge score op de algemene veiligheidsbeleving is er een opvallend lagere score in het primair onderwijs op de vraag naar ‘Heb je het gevoel dat mensen op school het fijn vinden dat jij er bent?’. Twee derde van de leerlingen beantwoordt deze vraag positief. Een derde van de po-leerlingen heeft dat gevoel dus niet.
Naar onze mening is dit een aandachtspunt. De groep kan hierbij van grote betekenis zijn voor de veiligheidsbeleving van de individuele leerling. Belangrijke momenten in het schooljaar om daarop te investeren zijn de Gouden en Zilveren weken.
Ten opzichte van 2021 zijn de pestcijfers toegenomen in zowel het po als vo. Bij po-leerlingen is dat 17% (was 14%) en vo-leerlingen rapporteerden 9% (was 6%). Het gaat in de meeste gevallen om mondeling pestgedrag.
In de cijfers over pesten valt op dat lhbt-leerlingen vaker worden gepest, vanwege seksuele geaardheid en uiterlijk. In het primair onderwijs is het percentage tweemaal zo hoog als onder de leerlingen die zich niet tot de lhbt-groep rekenen (niet lhbt: bijna 15% tegenover lhbt: 34%). In het voortgezet onderwijs is het percentage zelfs driemaal zo hoog (lhbt 18% tegenover niet-lhbt 6%).
Lhbt-leerlingen rapporteren meer pesten (vanwege seksuele geaardheid en uiterlijk), geweld (verbaal, psychisch, fysiek) en discriminatie. Ook is bij deze groep de meldingsbereidheid laag omdat ze dit vaak niet durven. Scholen volgen de meldingen die hierover wel binnenkomen minder vaak op.
Daarnaast blijkt uit de monitor dat een grote groep leerlingen en medewerkers getuige is van structureel pesten in de klas. In het voortgezet gaat het om 43 % van het personeel en 39 % van de leerlingen. In het basisonderwijs gaat het om 19% van het personeel en meer dan de helft van de basisschoolleerlingen was er getuige van.
‘Opvallend is dat personeel in het basisonderwijs relatief minder vaak getuige was van pestgedrag bij leerlingen terwijl het aandeel leerlingen dat aangeeft gepest te zijn, is toegenomen. Dit zou kunnen duiden op pestgedrag dat zich buiten het blikveld van de leerkracht afspeelt.’ (p.15)
School & Veiligheid, initiatiefnemer van de Week Tegen Pesten, pleit er dan ook voor om pesten niet als een fenomeen te zien waar alleen een ‘dader’ en ‘slachtoffer’ bij betrokken zijn, maar als gedrag dat in een groep plaatsvindt. Iedereen binnen de groep vervult daarbij een eigen rol en is verantwoordelijk voor het eigen aandeel binnen die groep. Op die manier kun je ook de personen die er ‘slechts’ getuige van zijn, laten bijdragen aan een prettige groepssfeer voor iedereen. Een groep waarin niet gepest wordt, of waar er iets wordt gedaan als pesten wel voorkomt.
Uit de monitor blijkt dat 20% van de gepeste leerlingen in het po en 30% in het vo hier geen melding van maakt. In het po is de reden om het niet te melden vaak omdat ze het niet durven, en in het vo is het veelal omdat ze het niet nodig vinden. Leerlingen die het wel melden, doen dat in de meeste gevallen bij hun ouders, en in iets mindere mate bij een leraar en/of vrienden. School & Veiligheid adviseert om als school hier aandacht aan te besteden in de contacten met ouders. Zo kun je met ouders samenwerken om pesten tegen te gaan.
Opmerkelijk is dat de monitor laat zien dat bij iets meer dan 30% van gemelde pesterijen in het voortgezet onderwijs er niets is gedaan met de melding. Daarnaast is bijna 20% van de meldingen niet opgelost. Wanneer er geen opvolging is, draagt dat uiteraard niet bij aan de meldingsbereidheid. Daarom adviseren wij scholen om meldingen altijd op te volgen.
Daarnaast adviseren wij scholen om in te zetten op de bekendheid van zowel de vertrouwenspersoon in diens rol als aanspreekpunt pesten als de coördinator van het anti-pestbeleid als vraagbaak voor het team. Beiden spelen een belangrijke, eigen, rol in de afhandeling van een melding. ‘Daadkrachtig en zichtbaar optreden door leerkrachten en de leiding van de school na een melding van pesterijen, kan de meldingsbereidheid vergroten,’ stelt ook het ministerie van OCW in de monitor.
In de aanloop naar de Week Tegen Pesten kun je gratis een webinar volgen van Frank Brouwer over vertrouwenspersonen en het aanspreekpunt pesten: meer informatie lees je hier.
Vanuit School & Veiligheid adviseren wij daarom om blijvend te werken aan een positief schoolklimaat. Dit zal het veiligheidsgevoel van alle leerlingen, inclusief lhbti+-leerlingen ten goede komen. Dat betekent óók kijken naar je eigen pedagogisch handelen en je normen en waarden ten aanzien van gender- en seksuele diversiteit. Door hierover regelmatig met het team in gesprek te gaan, neem je de norm die heerst op school onder de loep. Is die wel inclusief en veilig genoeg voor iedereen? Op die manier ondersteun je het maak- of verbeterproces van een positief en inclusief schoolklimaat.
Op een laagdrempelige manier in gesprek over gender- en seksuele diversiteit? Download onze vernieuwde kletskaartjes over dit onderwerp of ga naar onze website Gendi.nl voor nog meer inspiratie, video’s en lesmaterialen.
Jaarlijks organiseert School & Veiligheid aan het begin van het schooljaar de Week Tegen Pesten, waarin wij inspiratie en ondersteuning bieden bij het versterken van de veiligheid in de groep.
Doe mee met de Week Tegen Pesten
Lees meer over de veiligheidsmonitor 2021 – 2022 op de website van Stichting School & Veiligheid.
De Week Tegen Pesten zit erop. Meer dan 1250 scholen deden mee en gingen aan de slag met het thema ‘Goed voor elkaar’. Het leverde mooie gesprekken op in vele klassen. De Week Tegen Pesten mag dan voorbij zijn, maar het belang van ‘Goed voor Elkaar’ houdt natuurlijk niet op. Laten we samen verder bouwen aan een veilig schooljaar en blijvend aandacht besteden aan respect, begrip en vriendelijkheid.
Verder lezen
Op een gewone werkdag hadden wij een interessante e-mail in de inbox van ‘Week Tegen Pesten’. Het was een e-mail van de 12-jarige Darren. Hij mailde ons over zijn eigen ervaring met pesten en hoe vastbesloten hij daardoor is om pesten tegen te gaan. Hij wilde graag een bezoekje brengen aan het team van de Week Tegen Pesten om ons een paar vragen te stellen.
Verder lezen